Op zondag 13 december organiseerden we samen met Framer Framed en Beyond Walls een programma rondom het onlangs verschenen en nu al veelbesproken boek REVOLUSI van David Van Reybrouck. Wim Manuhutu ging in gesprek met David Van Reybrouck, Goenawan Mohamad, Sadiah Boonstra en Amanda Pinatih. Met een multimediale performance Manual for the Displaced van Robin Block en Jeremy Flohr.

Het koloniale verleden van Nederland en Indonesië wordt vaak gepresenteerd als een hoofdstuk uit de nationale geschiedenis. Verhalen over helden, daders en slachtoffers, ingebed in overheersende nationale geschiedschrijving over de eigen rol, geïsoleerd van de rest van de wereld. In Revolusi rekent de Vlaamse auteur David Van Reybrouck hier definitief mee af: “de tijd is rijp om die nationale focus los te laten en de globale dimensie van het dekolonisatieproces te zien.”

Een pleidooi om voorbij de eigen grenzen te kijken

Wat bezielde deze Vlaming om zich in de discussie over de Nederlands Indische herinnering te begeven, zich te verhouden tot het dekolonisatieproces van Indonesië, en uiteindelijk een boek te schrijven dat over veel meer gaat dan enkel Nederland, Nederlands-Indië en Indonesië? Hoe kan Revolusi bijdragen aan het verankeren van een meer kritisch historisch besef waarvan hij stelt dat het zo ontbreekt in Nederland?

Revolusi: Indonesië en het ontstaan van de moderne wereld telt maar liefst ruim 550 bladzijden en meer dan 30 pagina’s bibliografie. Een bibliografie die aantoont hoeveel er al geschreven is over Nederlands-Indië en de relatie tussen Nederland en Indonesië: van hartbrekende kampdagboeken, ‘tempo doeloe’ mijmeringen, kritische postkoloniale literatuur tot keiharde feitelijke getuigenissen van een bloedige onafhankelijkheidsoorlog en ettelijke academische standaardwerken over verschillende periodes in de geschiedenis tussen Nederland en Indonesië. Het is er allemaal al. Toch dacht Van Reybrouck hier iets aan toe te kunnen voegen. Een epos gebaseerd op een vijf-jaar lang durend onderzoek en meer dan 200 interviews met nog levende ooggetuigen in Indonesië, Nederland, Nepal en Japan.

Op deze middag doken we met Van Reybrouck en genodigden dieper in de motivatie van de auteur en de uitkomsten van zijn onderzoek. In hoeverre is Revolusi maatschappelijk relevant voor zowel Indonesië als de huidige postkoloniale diasporagemeenschappen in Nederland? Hoe draagt het bij aan een kritisch discours over de rol van Nederland in de koloniale wereldgeschiedenis? Waarom en voor wie schreef hij dit werk? En hoe reageren collega schrijvers in Indonesië, (internationale) onderzoekers, de postkoloniale diaspora in Nederland op de verschijning van dit werk in een tijd waarin dekolonisatie overal hoog op de agenda staat?

David van Reybrouck

David Van Reybrouck is cultuurhistoricus, archeoloog en schrijver van non-fictie, theater en poëzie. Zijn grootste succes behaalde hij met Congo. Een geschiedenis, dat werd bekroond met de Libris Geschiedenisprijs 2010, de AKO Literatuurprijs 2010 en de Prix Médicis 2012. Zijn essay Pleidooi voor populisme leverde hem de Jan Hanlo Essayprijs 2009 en de Vlaamse Cultuurprijs Kritiek en Essay 2009 op. In 2014 ontving hij de Gouden Ganzenveer en werd zijn pamflet Tegen verkiezingen bekroond met de Henriëtte Roland Holst-prijs. Dit pamflet werd geprezen door Kofi Annan. Hij schreef verder de theatermonoloog Para (2016) en Een jihad van liefde, waarvoor hij in 2017 samen met Mohamed El Bachiri het Ereteken van de Vlaamse Gemeenschap kreeg. In datzelfde jaar verscheen ook het essay Vrede kun je leren (samen met Thomas d’Ansembourg). Van Reybroucks Boekenweekessay Zink werd bekroond met Prix du livre européen. Zijn werk verschijnt in meer dan twintig talen.

Wim Manuhutu studeerde geschiedenis aan de Universiteit Utrecht waarbij hij zich specialiseerde in de geschiedenis van Indonesië en in het bijzonder de geschiedenis van de Molukken. Van 1987 tot 2009 maakte hij deel uit van de directie van het Moluks Historisch Museum/Museum Maluku waar hij verantwoordelijk was voor tentoonstellingen, publicaties en onderzoek. Sinds 2009 is Wim Manuhutu via zijn bedrijf Manu2u actief als curator, onderzoeker en moderator op het gebied van erfgoed en diversiteit. Sinds 2019 is hij ook als docent geschiedenis verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam.

Goenawan Mohamad (geb. 1941, Batang, Java) is een Indonesische dichter, redacteur en letterkundige. Mohamad is sinds zijn studententijd een strijder voor persvrijheid in Indonesië. Werkend in een dictatoriaal systeem waarin de pers werd gecontroleerd door bedreigingen, intimidaties en verboden, was Goenawan Mohamad de meest consistente en zichtbare stem voor persvrijheid in het land gedurende twee decennia. Hij is de oprichter en redacteur van het tijdschrift Tempo (Time) in Indonesië. Tempo werd in 1994 verboden door de regering van de Nieuwe Orde van Soeharto vanwege de uitgesproken kritiek op het autoritaire regime. In plaats van het land te verlaten, koos Mohamad ervoor om te blijven en te blijven werken aan de verruiming van de vrijheid in Indonesië. Hij publiceerde   Tempo online en hij richtte de Alliance of Independent Journalists op om persvrijheid te blijven nastreven. In 1995 startte Mohamad het Institute for the Study of Free Information Flow. Goenawan Mohamad is ook een van de meest vooraanstaande stemmen van de gematigde Islam en heeft bijgedragen aan het creëren van de nationale taal van Indonesië, Bahasa Indonesia. Mohamad ontving verschillende prijzen, zoals de eerste Professor Teeuw Award van de Universiteit Leiden in 2002 en in 2006 ontving hij de Dan David Prize. In 1999 werd Mohamad door het tijdschrift World Press Review uitgeroepen tot International Editor of the Year. In 1998 was hij een van de vier winnaars van de CPJ International Press Freedom Awards.

Dr Sadiah Boonstra is Historica en Curator en is werkzaam op een breed cultureel vlak. Sadiah combineert haar academische expertise met cureren, produceren en programmeren. Wonend en werkend in Jakarta, Sadiah is ook Asia Scholar aan Melbourne University. Ze verkreeg haar PhD in Geschiedenis van de Vrije Universiteit in Amsterdam in 2014. Ze is geïnteresseerd in de verstrengeling en de erfenissen van koloniale geschiedenis, erfgoed, kunst en cultuur in hedendaags Indonesië.

Robin Block is dichter, muzikant en theatermaker. In zijn werk zoekt hij het grensgebied op tussen taal, klank en beweging. Aan de hand van persoonlijke verhalen maakt hij werk dat raakt aan de gedeelde geschiedenis van Nederland en Indonesië met als doel een brug te slaan tussen beide landen. Hij bracht verscheidene muziekalbums uit, waaronder de Lagu Rindu EP met liedjes in het Indonesisch. In zijn solovoorstelling Samudra combineert hij storytelling, muziek, spoken word en de krijgskunst pencak silat. In oktober 2019 bracht hij de tweetalige poëziebundel In Between, Di Antara uit in co-creatie met de Indonesische schrijfster Angelina Enny. Recentelijk startte hij samen met Jeremy Flohr het multimediale performance project Manual For The Displaced over ontheemding, oorlog en doorwerking van het koloniale verleden.

Amanda Pinatih (1987) is Design Curator at the Stedelijk Museum Amsterdam. Here she provides the vast design collection with new perspectives. Her experimental working method is characterized by developing other forms of knowledge transfer and explores how historical collections can work participatively and associatively on younger generations. Through exhibitions and projects, she responds to today’s social, political, decolonial, environmental and economic issues. 

Jeremy Flohr is filmmaker, visual storyteller en audio producer. Zijn werk bevindt zich op het snijvlak van koloniale geschiedenis, persoonlijke verhalen en sociaal-maatschappelijke thematiek. Onder andere maakte hij films voor o.a. New Dutch Connections, Nationaal Comité 4 en 5 mei, Keti Koti Utrecht en PRIDE. Voor Mapping Slavery produceerde hij samen met Nancy Jouwe en Babs Gons in 2018 de serie Sporen van Slavernij. In 2020 produceerde hij de documentaire DIASPORA over de actuele betekenis van koloniaal erfgoed voor een jonge generatie met wortels in diverse delen van Indonesië. Ook is zijn werk te zien geweest in musea zoals het Joods Historisch Museum, Museon en Haags Historisch Museum. In co-creatie met Read My World produceert hij Gentrified Stories, een filmproject over de gevolgen van gentrificatie in diverse stadsdelen in Amsterdam. 

Foto: Frank Ruiter