Een goed Surinaams-Hindoestaans meisje leert al vroeg roti maken. Bij familiefeesten staat ze bij zonsopkomst al in de tent samen met de andere vrouwen van de familie, gereed voor rotidienst. Ze krijgt bij aankomst een plek in het productieproces toegewezen: ze kan de loi maken – stukjes deeg tot ballen draaien. Die ballen worden platgedrukt in stap twee, en vervolgens door de derde ploeg gevuld met gele erwten. Dan worden ze uitgerold tot perfect ronde roti’s, waarna het proces eindigt op de gietijzeren bakplaat – de tawa. Die vijfde stap is de minst populaire. In de tropische hitte, onder een zinken dak, honderden roti’s te bakken boven een open vuur is niet voor kleinzerigen.

Ook ik heb tot mijn twintigste meegedraaid in deze fabriek. Mijn onvermogen om een perfecte cirkel te rollen of een roti te vullen zonder gaten, maakte dat ik al gauw werd verbannen tot de tawa. Dat ik toch zonder al te veel tegenzin meewerkte, kwam door de verhalen. Ik ontdekte daar dat de meeste van mijn levenslustige tantes als kind waren uitgehuwelijkt. Absoluut normaal vonden ze dat. Eén tante vertelde dat ze bij haar schoonouders sliep tot haar eerste menstruatie kwam, waarna ze zonder enige plichtpleging werd opgedragen te verhuizen naar de kamer van haar man. ‘Hij is op me komen liggen,’ vertelde ze. ‘En toen deed hij iets en ik riep: “Je hebt op me geplast, je hebt op me geplast!” Maar het was dus geen plas.’ Ze moest er smakelijk om lachen. Onbegrijpelijk vond ik die vrolijkheid.

Op een dag, enkele duizenden roti’s later, deed ik het ondenkbare – ik pakte mijn tas en verliet ongehuwd het ouderlijk huis. Ik heb nooit meer meegedaan aan de voorbereidingen van feesten, en ik heb nooit meer een roti geprobeerd te maken. Tot COVID-19.

“En zo zal na COVID-19 alles anders zijn en alles hetzelfde blijven.”

In het Caraïbisch gebied verwachten we dat onze COVID-klap pas zal komen als de rest van de wereld alweer open gaat. De geschiedenis heeft ons geleerd dat alleen als ellende de landen treft die zichzelf tot middelpunt van het heelal hebben verheven het nieuwswaardige ellende is. Als onze klap komt zitten mensen waarschijnlijk alweer op terrasjes in Amsterdam, en zijn scholen weer schiettenten in de Verenigde Staten. We hoeven dus niet te rekenen op solidariteit. Die was al schaars voor COVID, en werd nog schaarser tijdens COVID. Globalisering. Aangezien Suriname zo goed als failliet is, voorzie ik barre tijden, met of zonder corona. Ik ben dus begonnen met het uitrollen van lange termijn overlevingsstrategieën.

Wat alle tantes en moeders nooit is gelukt, is door een microscopisch stukje genetisch materiaal omhuld door een dun laagje vet, wel gebeurd. Ik heb vorige week roti’s gebakken. Het waren rechthoekige deegstenen, maar na enkele pogingen zullen ze eetbaar worden. Als je roti kan maken hoef je geen brood te kopen.

Ik ga er vanuit dat mijn leven enorm kan veranderen door COVID-19. En dat mijn leven enorm kan veranderen door COVID-19 geeft aan hoe bevoorrecht ik ben. Als je leven voor COVID al een hel was, zal er niet veel veranderen. Het zal gewoon een graadje of twee, drie erger zijn. Je had al te weinig eten nu heb je nog minder. Je had al geen inkomen, nu heb je dat ook niet. Je ging nooit op reis, dat zal nu ook niet gebeuren. Geen werk? Nu nog minder zicht daarop. Woon je met je geweldenaar in huis? Nu kan je niet eens meer vluchten.

En zo zal na COVID-19 alles anders zijn en alles hetzelfde blijven.

Sharda Ganga

Vertaling: Canan Marasligil